طيار قولونجي،عبدالرحمن((دده كاتب))

عبدالرحمن طيار قولونجي ،شاعر نامي و تواناي

آذربايجان،فرزند مرحوم جعفر طيار قولونجي در تاريخ 1304

شمسي در روستاي مشهور و بزرگ ((قولونجي)) از توابع

شهر اورميه در خانواده اي كشاورز  و دامدار متولد شد.وي در

اشعارش ((دده كاتب))تخلص مي كرد.استاد طيار تا سن 13

سالگي در روستا مشغول كشاورزي بود و دروس ابتدايي را

در تنها مدرسه محال انزل،مدرسه قوشچي گذراند.ولي به

علت علاقه وافر به علم اندوزي،توسط پدر در سنين جواني در

جهت كسب علم به كشور مسلمان و همسايه ،تركيه عازم و

ادامه تحصيل داد ودر شهر((تات وان))در غرب تركيه ((وان

گولي))چند سال در خدمت يكي از اوليا و مرشدين زمان

((شيخ صنع الله كوزه كنعاني))كه اصالتا آذربايجاني و از

روستاهاي توابع شهرستان شبستر و از آشنايان وي بوده

مشغول تحصيل ديني و دروس الهيات شد.او در زمان اشغال

آذربايجان توسط روسيه به امر پدر به ايران بازگشت و بعد از

خروج ارتش روس از آذربايجان دوباره عازم تركيه براي ادامه

تحصيل شد.ايشان پس اتمام تحصيلات و گذراندن خدمت

سربازي به سال 1370 شمسي ودر 26 سالگي ازدواج

كرد.قابل ذكر است كه او كثيرالاولاد بوده و داراي 14 فرزند

پسر و نه فرزند دختر مي باشد.به گفته خود شاعر سرودن

اشعار از زماني در ذوق وي هويدا گشت كه از عشق مجازي

به عشق حقيقي دست يافت. لذا هرگز به عشق مجازي

خود نيز نرسيده  وبه سرودن اشعار عرفاني روي آورده

است.اشعار اين شاعر ارجمند تماما به زبان تركي

است.اولين اثر استاد طيار قولنجي در حدود بيست سال

پيش به نام ((عشق عرفان))نثري با مضمون عرفاني در شهر

قونيه تركيه و در خانقاه مولانا جلالالدين رومي  و مولانا چلبي

اورموي و پسرانش به زبان تركي آناتولي (لاتين)به چاپ

رسيده است و دومين اثر وي به نام مجموعه اشعار ((

اينجيلي صدف))است كه در اروميه به چاپ رسيده است.از

ديگر آثار مرحوم استاد قولنجي كه طبع رسيده اند ميتوان به

مجموعه اشعار((اورمو گؤلي منظومه سي))و ((گونوموز

آيدين))اشاره كرد.مولود نامه از ديگر آثار وي دردست چاپ بود

كه عمرش كفاف نداد.

وي درباره گزيدن نام براي دومين مجموعه اشعار

خويش((اورمو گؤلي منظومه سي))چنين مي گويدL(در تاريخ

از از درياچه اورميه به نامهاي متعدد ياد شده است، كه اين

اسامي به 28 مورد مي رسد ولي به عقيده بنده حقير

نام((اورمو گؤلو))برازنده تر از تمام اسامي است)).

استاد طيار در علم زبان شناسي تركي تبحر داشت و علاوه

بر تسلط اكمل بر زبان مادري خويش به زبانهاي تركي آناتولي

،فارسي،عربي،و كردي(بادينه و سوراني)تسلط كامل داشته

و نيز با زبان هاي آشوري و روسي آشنا بود . اين استاد

گرانمايه شخصيتي عرفاني داشت و حتي قادر به تفسير به

روز قرآن كريم بود.ايشان در سنين پيري نيز دست از مطالعه

و تلاش بر نمي داشت و اظهار داشت ((اگر روزي يك كلمه

علمي يا يك كلمه از زبان هاي بيگانه ياد نگيرم،راحت نمي

خوابم.))

لازم به ذكر است كه اين استاد گرانمايه يكي از اعضاي

انجمن ادبي اورميه (ادبيات دايره سي))بوده،و از آنجا

لقب((دده))دريافت كرده است.دده كاتب از شعرا به دؤل لو

مصطفي كه اهل ديزج دول  اورميه بوده و نيز بالولو

مسكين،عاشيق علسگر و يونس امره(از شعراي تركيه)ارادت

مي ورزيد.

استاد طيار قولنجي در شهر قونيه تركيه نيز شناخته شده و

صاحب كرسي بودند.

مرحوم طيار قولنجي در دوم اسفند ماه سال 1387 بر اثر

عارضه قلبي به ديار ابدي شتافت و در زادگاهش روستاي

بزرگ قولنجي با اندوه فراوان  مردم هنر دوست آذربايجان به

خاك سپرده شد(در مراسم عزاداري اين مرحوم شاعران با

خواندن شعر در مسجد روح اين مرحوم را شاد كردند)روحش

شاد.

نمونه اي از اشعار وي:

اورمو گؤلو،اول آللاه آد اولسون

كؤنلوموزده دايم آللاه ياد اولسون

آذربايجان ميللتيميز شاد اولسون

                  خوش دوشونك ،خوش چاليشاق،خوش بيلك

                         بير ـ بير ايله خوش دانيشاق خوش گولك

اورمو گؤلو، من باغلي يام ائل لره

آذربايجانا هم توركو ديل لره

نيسان ياغمورونا آخان سئل لره

                          ياغمور وورسون پاسلاريميز سيلينسين

                        چيركين ليك ،گؤزل ليك او واقت بيلينسين

اورمو گؤلو بيليم نئچه ياشين وار

قوجاليبسان توك آغارميش باشين وار

گؤيرچين قالا دا كاظيم داشين وار

                                     گلين گؤرون او داشلاردا منظره

                                    باخين تاريخلره يازين دفتره .......

((يوردوم))

ايستيرم قيساجا تعريف ائيله يم

شهرتين ياييليب هر يانا يوردوم

من سنين اوغلونام، سن منيم آنام

آناني دگيشمم جهانا يوردوم

شهرتين اوجاليب توتوب هر ياني

سولارين يئتيرير دوره مرجاني

داغلارين داشلارين زبر جد كاني

دوزگن لرين بنزر رضوانا يوردوم

شيرين سولارين وار كيميا توپراقين

يئر آلتي قايناقلار دالدا بوجاقين

ايستي دير سويوماز قيزغين اوجاغين

اود وورار خايينا دوشمانا يوردوم

خلقلر ايچينده اوجادير باشين

پارلاق اولدوزلارين باتماز گونشين

كول آلتدا كوكره يير سؤنمز آتشين

شعله چكيب قالخار آسمانا يوردوم

تاريخدن سيلينمز ،گئتمز آدين وار

هئچ اسگيگين يوخدور هر بير زادين وار

چوخ كاميل بير ديلين ، آغيز دادين وار

ديل عاجيزدير چكسين بيانا يوردوم

قوينوندا بسلنيب چوخ قهرمانلار

طوفان سارسيتمايان قورخماز اوغلانلار

گوجلو قول لاري ايله اركك اسلانلار

هايقيريب گيرنده ميدانا يوردوم

تاريخ لر ثبت ائديب افتخارلارين

باغيرخان ،ستارخان،شهريارلارين

دونيا بويو قالان ياديگارلارين

نه حسابا گلير نه سانا يوردوم

آدليم اوزانلارين خوش آوازلارين

گؤزل بارماقلاري چالير سازلاري

گؤللرده يايخانير قوبا قازلاري

قايالار سئوينير ترلانا يوردوم

دده قورقوت آدي ديل لرده ازبر

واحد،فضولي،آشيق علسگر

سؤزه دوزوم وئرن دوللو آباذر

صحبتي روح وئرير اينسانا يوردوم

دده كاتب حقي دئيه ردايانماز

يوردو سئور اؤلنه تك اوسانماز

ابراهيم عاشيقي آتشه يانماز

بير قوچام گلميشم قوربانا يوردوم    

منابع:

ـ بزرگان و سخن سرايان آذربايجان غربي،ص 173

ـ آذربايجان تاريخينه بير باخيش،ص 128،126

ـ تذكره شبگرد،ص 373،361

ـ سرزمين زرتشت ، ص 238

ـ دانشمندان آذربايجان،ص 361

ـ مشاهير علمي و فرهنگي آذربايجان غربي،ص 132،131

ـ اورميه در گذر زمان ،ص 831،832

ـ نگاهي به آذربايجان غربي ، جلد دوم،ص 791

ـ سخنوران  آذربايجان،جلد اول ، ص 127،128

نئت اوچون حاضيرلايان آيتام اورمولو

گؤنده ر     بؤلوم لر: آدليم اينسانلار